750 jaar Nijland

Nijland is ontstaan in het zuidwestelijk deel van de Middelzee dat afgedamd en drooggevallen was. Nijland is een van de weinige plaatsen in de regio die niet op een terp is ontstaan.
In het jaar 1275 ontstaat de kerk van Nijland, het vroeg gotische bouwwerk dat als ankerpunt in de geschiedenis van het dorp gegrift staat. Een legende vertelt hoe eens twee ossen aan de oorsprong van de kerk en het dorp stonden. Ze staan gebeiteld in het imposante kunstwerk van Anne Woudwijk nabij het godshuis de Nicolaaskerk. Het jaar 1275 wordt daarom door historici gezien als de stichtingsjaar van het dorp.
Nijland heette eerst Nova Terra, later die eeuw werd het aangehaald als Dodakerke nunc vocatur Noua terra, in 1335 als Dodakirka, in 1399 Doedenkerke, in 1399 als Nyenlande en in 1455 Nyland. De andere plaatsnaam, Dodakerke duidt op het feit dat er een kerk was gesticht door de persoon Dodo. Deze Dodo was waarschijnlijk de abt die ook Nijeklooster had gesticht.
Tussen 1882 en 1947 had Nijland een halte aan de Tramlijn Sneek – Bolsward.

Beschermd dorpsgezicht en kerk
Het oudste deel van het dorp rondom de Nederlands Hervormde kerk is aangewezen als beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Die kwalificatie is onder andere te danken aan de gracht die het kerkhof nog geheel omgeeft. De eerste kerk zou volgens de kroniek van Andreas Cornelius in 1275 zijn gesticht, reden waarom we nu het 750-jarig bestaan vieren. De keuze voor de plaats van de kerk zou door middel van een godsgericht zijn toevertrouwd aan twee ossen.

Nijland was lange tijd een puur agrarisch dorp. Met de komst van de buurt werd de beroepsbevolking iets diverser. Begin 19e eeuw woonden in Nijland onder andere een kuipenmaker, een (textiel)verver, een schipper en een kleermaker. Ten noorden van de kerk was rond 1830 een schoolgebouwtje te vinden. Dit gebouw gaat zelfs terug tot de 16e eeuw. Daarnaast had Nijland in de 19e eeuw ook een bakkerij en twee herbergen. Vlakbij de kruising van de Hottingawei, de Tsjerkegrêft en de Tramstrjitte/Ingemawei kwam in 1872 nog een derde herberg gereed. Deze herberg luisterde eerst naar de naam ‘Het Wapen van Wymbritseradeel’ en heet tegenwoordig ‘De Herberg Fan Nylan’.
In de Franse Tijd was het dorp van 1812 tot 1816 de hoofdplaats van een zelfstandige gemeente met de naam Nijland. Onder andere dorpen als Westhem, Gauw en Scharnegoutum vielen onder deze gemeente. Op dit korte intermezzo na heeft Nijland eeuwenlang bij de grietenij Wymbritseradeel gehoord. Meerdere grietmannen woonden op Epemastate in het nabijgelegen Ysbrechtum.